Jednym z najważniejszych zagadnień, które poznaje się w czasie kursu żeglarskiego są przepisy, które obowiązują na jeziorze. W czasie zajęć teoretycznych omawia się m.in. zasady pierwszeństwa, oznakowanie jednostek pływających, poznaje obowiązki dowodzącego i załogi. Zagadnienia te dotyczą zarówno żeglarzy jak i motorowodniaków, zna je każda osoba prowadząca jednostki pływające. Wiadomo jednak, że gdy nie używamy wiedzy na co dzień, może ona ulecieć dlatego warto przed przyjazdem na rejs przypomnieć sobie najważniejsze zagadnienia.
Pierwszeństwo pod żaglami – który hals ustępuje?
Na wstępie dobrze przypomnieć, że przepisy w ruchu śródlądowym nie mówią o tym, kto na wodzie ma pierwszeństwo. W przepisach znajdują się jedynie zapisy o tym, które jednostki powinny ustępować drogi w sytuacjach kolizyjnych.
Pierwszym elementem jest hals. Jachty płynące lewym halsem powinny ustąpić z drogi jednostkom płynącym prawym halsem. Zatem jeśli płyniesz prawym halsem możesz spodziewać się, że jachty płynące lewym halsem będą ustępować Ci drogi.
Dla przypomnienia dodamy, że hals określamy na podstawie burty, na którą wieje wiatr (lewy hals – wiatr wieje na lewą burtę czyli lewa burta jest nawietrzna, prawy hals – prawa burta jest nawietrzna). Zapisy dotyczące ruchu jednostek żaglowych obowiązują nie tylko jachty płynące na żaglach, ale również windsufterów i kitesurferów. W ich przypadku hals określa się w ten sam sposób – patrzymy w którą stronę płyną i z której strony wieje im wiatr.
Prawo drogi – jachty na tym samym halsie
Gdy dwie żaglówki płyną tym samym halsem aby ustalić, która z nich powinna ustąpić należy zwrócić uwagę na ich ustawienie względem siebie. W sytuacji gdy ich kursy się przecinają, grożąc niebezpieczeństwem ustępuje jednostka będąca po stronie nawietrznej. Dla ułatwienia mówi się, że ustępuje ta z jednostek, która płynie kursem pełniejszym. Czyli:
- gdy jeden jacht płynie bajdewindem, a drugi półwiatrem – półwiatr ustępuje
- gdy jeden jacht płynie półwiatrem, a drugi baksztagiem – baksztag ustępuje
- gdy jeden jacht płynie baksztagiem, a drugi fordewindem – fordewind ustępuje
Tu pamiętajcie, że jacht płynący fordewindem gdy żagle ustawione są na motyla ma grota na jednej burcie, a foka na drugiej. W takiej sytuacji hals, którym płynie dana jednostka określamy na podstawie żagla głównego (czyli grota!). W przepisach znajdziemy również zapis, który określa co powinniśmy zrobić, jeśli płyniemy lewym halsem i nie jesteśmy w stanie stwierdzić, którym halsem płynie na nas jacht żeglujący z wiatrem „na motyla”:
„jeżeli statek idący lewym halsem widzi statek znajdujący się od strony nawietrznej, a nie może z pewnością ustalić, czy statek ten idzie lewym czy prawym halsem, powinien ustąpić z drogi temu statkowi*.„
Prawo drogi – wyprzedzanie się jachtów
Przepisy obowiązujące na wodzie mówią, że gdy jeden jacht zaczyna manewr wyprzedzania to właśnie jednostka wyprzedzająca powinna w razie zagrożenia – ustąpić z drogi. Przy czym jacht który jest wyprzedzany nie powinien zmieniać swojego kursu i nie utrudniać manewru. Ponadto jednostka wyprzedzana w razie potrzeby powinna zmniejszyć swoją prędkość aby ułatwić manewr.
Aby wyprzedzanie dwóch jachtów pod żaglami odbyło się skutecznie najlepiej, by wyprzedzający wybrał drogę po stronie nawietrznej. Mówi się, że jest to nieeleganckie , ale to nie prawda! Wyprzedzanie po stronie nawietrznej zapewni skuteczność manewru bo jacht wyprzedzający będzie mógł utrzymać stałą prędkość dzięki temu, że jegoo żagle nie zostaną zasłonięte!
Dodatkowe zapisy prawa drogi na wodzie
Istnieją też w przepisach dodatkowe zapisy związane z pierwszeństwem na wodzie, które są ponad opisanymi powyżej zasadami. Pierwszy z nich dotyczy sytuacji na szlaku żeglownym (tzw. farwaterze). Jeśli jednostka płynie po szlaku przy jego prawej krawędzi lub blisko prawego brzegu ma prawo zachować swój kurs i wtedy to inne jednostki powinny jej ustąpić (bez względu na hals którym płynie). Trzeba zdawać sobie sprawę, że ten zapis nie jest powszechnie znany i może się zdarzyć, że inne jednostki nie będą go respektowały.
Drugi istotny zapis przedstawiony w § 1.05 Rozporządzenia. Mówi on o sytuacjach niebezpiecznych w których następuje bezpośrednie zagrożenie. Wtedy osoba dowodząca statkiem ma obowiązek wykonać wszelkie działania aby nie doprowadzić do zagrożenia i ma prawo odstąpić od przestrzegania przepisów.
W celu uniknięcia bezpośrednio grożącego niebezpieczeństwa kierownik albo osoba odpowiedzialna za obiekt pływający powinna przedsięwziąć wszelkie środki podyktowane sytuacją, łącznie z odstąpieniem od przestrzegania niniejszych przepisów*„.
*Źródłem informacji o przepisach obowiązujących na jeziorach i rzekach zawsze powinno być Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie przepisów żeglugowych na śródlądowych drogach wodnych. Możecie je znaleźć w Internetowym Systemie Aktów Podawczych pod adresem: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20032122072 . Lektura jest długa, ale jeśli jesteście aktywnymi żeglarzami lub kandydatami na Nauczyciela Żeglowania PZŻ warto się z nią zapoznać!