Normalny człowiek widuje niebo każdego dnia, nie zwracając na nie specjalnej uwagi. Prawdziwy żeglarz powinien jednak bacznie przyglądać się wszystkim zjawiskom pojawiającym się na niebie. Nauka płynąca z obserwacji chmur i zjawisk atmosferycznych pozwoli przewidzieć nam jaka czeka nas pogoda. Jest to jeden z działów wiedzy, którego uczymy się na naszych kursach na żeglarza jachtowego. Czasem będąc na środku jeziora nie mamy dostępu do najnowszej prognozy pogody. Powinniśmy jednak wiedzieć, kiedy mamy się skryć w najbliższym porcie, a kiedy możemy spokojnie kontynuować żeglugę.
Przed każdym rejsem należy sprawdzić prognozę pogody. Bardzo często o największych zmianach pogody możemy się dowiedzieć znacznie wcześniej. Również na podstawie prognozy pogody powinniśmy wybierać trasę, która planujemy danego dnia żeglować.
Skąd się biorą chmury?
Chmury są to zawiesiny mikroskopijnych cząstek cieczy (głównie wody) lub ciał stałych (lodu) w atmosferze. Powstają w wyniku kondensacji pary wodnej, czyli przejściu znajdującej się w powietrzu pary wodnej ze stanu gazowego w ciekły lub resublimacji tj. przejściu pary wodnej w stan stały skupienia (lód). Inaczej mówiąc ciepłe powietrze unosi się do góry jednocześnie ulegając ochłodzeniu, aż do momentu osiągnięcia takiego stopnia nasycenia parą wodną (temperatura punktu rosy), w którym nadmiar pary przekształca się w krople wody. Co się dalej stanie zależy od wilgotności względnej czyli ilości wody zawartej w powietrzu w porównaniu do ilości wody jaką powietrze jest w stanie przy aktualnej temperaturze utrzymać. Powstający wówczas obłok w przypadku zmniejszania się wilgotności względnej wyparowuje, natomiast w sytuacji odwrotnej może dojść do wystąpienia opadów atmosferycznych.
Jakie są rodzaje chmur?
Ze względu na wysokość położenia chmur w troposferze możemy podzielić je na chmury piętra wysokiego, średniego i niskiego oraz chmury o dużej rozciągłości pionowej. Chmury piętra wysokiego to: Cirrusy, Cirrocumulusy i Cirrostratusy, w piętrze średnim znajdują się: Altocumulusy, Altostratusy oraz Nimbostratusy (mają podstawę w piętrze niskim i są rozbudowane pionowo do piętra średniego). Chmury piętra niskiego to Stratusy, Staratocumulusy i Nimbostratusy. Przez wszystkie warstwy rozbudowują się natomiast chmury Cumulonimbus.
Poza rodzajami chmury mają również gatunki określające ich specyficzny kształt lub strukturę. Gatunków tych jest kilkanaście – na szczęście na patent żeglarza jachtowego nie trzeba znać tych gatunków. Wystarczy rozróżnianie rodzajów chmur i określenie ich warstwy. Pamiętajmy, że w jednej chwili na niebie można obserwować kilka rodzajów chmur.
Czym się wyróżniają poszczególne chmury?
Cirrus (Ci) – pierzasta
| Chmura pierzasta w kształcie białych włókien, nitek, ławic lub wąskich pasm o jedwabistym wyglądzie. Składa się z kryształków lodu. Podstawa chmury na wysokości 7-10 km, jej długość to od 10 do 1000 km. Powodują opady, które nie docierają na ziemię. Sygnalizują dużą zmianę pogody. Może towarzyszyć im silny porywisty wiatr. Istnieje słynne przysłowie: „Gdy Cirrus na niebie, pogoda się z… epsuje”. |
Cirrocumulus (Cc) – kłebiasto – pierzasta
 Chmura kłębiasto – pierzasta, występuje w postaci cienkiej białej ławicy, płat lub warstw chmur bez cieni, złożona z małych członów połączonych ze sobą lub oddzielonych w kształcie ziaren, zmarszczek. Chmury cirrocumulus są zawsze na tyle przejrzyste, że umożliwiają określenie położenia Słońca i Księżyca. Zapowiadają nadejście frontu chłodnego. |
Cirrostratus (Cs) – warstowo – pierzasta
| Chmura warstwowo – pierzasta występująca jako przejrzysta biaława zasłona z chmur o włóknistym lub gładkim wyglądzie, pokrywająca niebo całkowicie lub częściowo. Wyglądem przypomina „rybią łuskę. Zasłona chmur cirrostratus może być prążkowana lub przybierać wygląd mglisty. Brzeg chmur jest niekiedy ostro zarysowany, lecz częściej zakończony chmurami cirrus na kształt frędzli. Chmury Cirrostratus powstają wskutek powolnego wznoszenia się rozległych warstw powietrza do dostatecznie dużych wysokości. Chmury te powodują często zjawisko tzw. „halo”. |
Altocumulus (Ac) – średnia kłębiasta
 Chmura średnia, kłębiasta, biała lub szara warstwa albo ławica chmur, na ogół wykazująca cienie, złożona z rozległych płatów, wydłużonych równoległych walców itp., które mogą być rozdzielone pasmami czystego nieba. Płaty chmur altocumulus są często obserwowane równocześnie na dwóch lub więcej poziomach. Sygnalizują nadejście frontu chłodnego. |
Altostratus (As) – średnia warstwowa
 Płat lub warstwa chmur szarawych bądź niebieskich, o wyglądzie prążkowanym, włóknistym lub jednolitym, pokrywająca niebo całkowicie lub częściowo i miejscami tak cienka, ze Słońce jest widoczne najwyżej jak przez matowe szkło. Przynoszą deszcz i śnieg. |
Nimbostratus (Ns) – warstwowa deszczowa
 Szara warstwa chmur, często ciemna, o wyglądzie rozmytym wskutek mniej lub bardziej ciągłego opadu deszczu lub śniegu w większości przypadków dochodzącego do ziemi. Chmura ta jest wszędzie tak gruba, że całkowicie przesłania Słońce. Poniżej tej warstwy często występują niskie postrzępione chmury, które mogą być z nią połączone lub od niej oddzielone. Jest klasyczną chmurą deszczową opady są z długotrwałe i obfite, zawsze ciągłe. |
Stratocumulus (Sc) – kłębiasto – warstwowa
 Szara lub biała, bądź częściowo szara, częściowo biała ławica, płat lub warstwa chmur, posiadająca prawie zawsze ciemne części, złożona z zaokrąglonych brył, walców itp., połączonych ze sobą lub oddzielnych od siebie i nie posiadających wyglądu włóknistego. Większość regularnie ułożonych małych członów chmury ma pozorną szerokość większą od pięciu stopni. Przynosi przelotne opady, zwiastuje załamanie pogody. Są one przyczyną zjawiska „halo”, często można przez nie widzieć słońce/księżyc. |
Stratus (St) – niska warstwowa
 Na ogół szara warstwa chmur o dość jednolitej podstawie, mogąca dać opad mżawki, słupków lodowych lub śniegu ziarnistego. Jeśli Słońce jest widoczne przez chmurę, to jego zarys jest wyraźny. Chmura Stratus nie powoduje występowania zjawisk halo. Chmura Stratus występuje niekiedy w postaci postrzępionych ławic. Przynosi opad deszczu zwykle zapowiada trzydniówkę. Może towarzyszyć jej mgła lub mżawka zanim zacznie się właściwy opad. Z reguły wiatry są umiarkowane. |
Cumulus (Cu) – kłębiasta
 Oddzielne, na ogół gęste chmury o ostrych zarysach, rozwijające się w kierunku pionowym w kształcie pagórków, kopuł lub wież, których górna część przypomina często kalafior. Oświetlone przez Słońce części tych chmur są przeważnie lśniąco białe. Podstawa ich jest stosunkowo ciemna i prawie pozioma. Zwiastun dobrej pogody i umiarkowanego, porywistego wiatru, łączący się w zbite „stadka” zwiastuje deszcz za kilka dni. Należy uważać na występujące w jej pobliżu szkwały. Przy silnym rozwoju pionowym mogą dać opad. |
Cumulonimbus (Cb) – kłębiasta deszczowa
 Występuje jako potężna chmura o dużej rozciągłości pionowej w kształcie góry lub wielkich wież. Przynajmniej część jej wierzchołka jest zazwyczaj gładka, włóknista lub prążkowana i prawie spłaszczona. Część ta rozpościera się w kształcie kowadła lub rozległego pióropusza. Poniżej podstawy, często ciemnej, niejednokrotnie występują niskie, postrzępione chmury połączone z podstawą lub oddzielone od niej. Mogą występować jako odosobnione lub w postaci długiego szeregu połączonych chmur. Przynosi bardzo gwałtowne i silne porywy wiatru, zwiastuje sztorm. |
Formowanie się chmury Cumulonimbus na filmie: